Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2020 r., I NSNc 44/19
Teza:
Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie działa przeciwko służebności drogi koniecznej, niezależnie od tego, w jakim trybie została ustanowiona – na mocy orzeczenia sądu, czy też na podstawie umowy w sytuacji spełniającej przesłanki z art. 145 Kodeksu Cywilnego.
Nawet jeśli pod względem treści służebność odpowiada typowej służebności drogi koniecznej, to uznanie jej za taką jest niemożliwe z uwagi na brak ustanowienia za wynagrodzeniem (odpłatności w formie świadczenia jednorazowego lub periodycznego), które jest elementem niezbędnym (obok konieczności zapewnienia odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich) służebności drogi koniecznej.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2019 r., I CSK 30/19
Teza:
Odpowiedni dostęp do drogi publicznej (art. 145 § 1 Kodeksu cywilnego) powinien obejmować możliwość przejazdu pojazdów mechanicznych, chyba że nie uzasadniają tego potrzeby nieruchomości władnącej, konfiguracja granic, ukształtowanie terenu lub interes społeczno-gospodarczy. Dodatkowo należy zwrócić uwagę w odniesieniu do nieruchomości położonej w zabudowie wielkomiejskiej wśród ulic o dużym natężeniu ruchu, że ocena, czy nieruchomość ma zapewnioną możliwość przejazdu pojazdów mechanicznych, musi być dokonana z uwzględnieniem obowiązującego w sąsiedztwie tej nieruchomości sposobu organizacji ruchu i wynikających stąd ewentualnych ograniczeń w dojeździe do nieruchomości.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2019., II CSK 492/18
Teza:
Jeśli nieruchomość przylega do drogi publicznej, tylko w nielicznych i nadzwyczajnych przypadkach dopuszczalne będzie ustanowienie drogi koniecznej przez grunty sąsiednie. Niezbędne jest wówczas dokonanie stosownej weryfikacji, zwłaszcza co do ograniczeń administracyjnych związanych z urządzeniem zjazdu. Nie jest bowiem odpowiednim dostęp, który stwarza zagrożenie w ruchu drogowym.
Dostęp do drogi publicznej ma być prawnie zapewniony i nieskrępowany wolą osób trzecich, ma to być dostęp o charakterze trwałym. Brak dostępu do drogi publicznej w rozumieniu art. 145 § 1 KC oznacza brak prawnie zagwarantowanego połączenia nieruchomości izolowanej z siecią dróg publicznych, zaś za taki szlak nie może być uznana droga, po której właściciel nieruchomości pozbawionej dostępu, lub inne osoby korzystające z tej nieruchomości komunikują się grzecznościowo lub na podstawie stosunku obligacyjnego z właścicielem nieruchomości sąsiedniej.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2019 r., IV CSK 501/18
Teza:
W świetle art. 145 KC do sądu należy – przy uwzględnieniu wskazanych w tym przepisie przesłanek – ocena zasadności żądania ustanowienia służebności drogi koniecznej, jak również wybór któregoś z możliwych wariantów jej przebiegu. W ramach rozważania wyboru jednego z możliwych przebiegów drogi koniecznej należy brać pod uwagę jak najmniejsze obciążenie nieruchomości obciążonej i obciążenie nieruchomości, których sprzedaż lub inna czynność prawna doprowadziła do konieczności ustanowienia drogi. W każdym przypadku wymagana jest ocena okoliczności konkretnej sprawy, które mogą wskazywać na potrzebę odstępstwa od ustalonych zasad.
Postanowienie Sądu Najwyższego 15 stycznia 2019 r., III CSK 183/18
Teza:
„Odpowiedniość” dostępu do drogi publicznej jest pojęciem relatywnym i ocennym, w związku z czym decydujące znaczenie w sprawie o ustanowienie służebności drogi koniecznej mają okoliczności faktyczne konkretnej sprawy, z uwzględnieniem konieczności należytego wyważenia interesów wnioskodawcy (właściciela nieruchomości mającej stać się władnącą) i właścicieli nieruchomości, które mają być obciążone służebnością. Elastyczność unormowania art. 145 KC pozostawia sądowi znaczną swobodę w kształtowaniu treści służebności oraz pozostawia możliwość dostosowania decyzji do konkretnych czynników stanu faktycznego. Przepis art. 145 KC nie jest źródłem roszczeń o ustanowienie służebności drogi zapewniającej łatwiejsze korzystanie z nieruchomości, lecz stanowi podstawę prawną żądania ustanowienia drogi koniecznej (niezbędnej) do nieruchomości. Przy ustanowieniu drogi koniecznej trzeba mieć na uwadze wzajemne interesy stron, a więc nie tylko żądającego ustanowienia drogi, lecz także właściciela nieruchomości, przez którą droga ta ma przechodzić. W rezultacie instytucja służebności drogi koniecznej nie może służyć wygodzie właściciela działki władnącej kosztem ograniczenia praw właścicieli działki obciążonej.
